صفحه 2 از 4
6ـ طبقه بندي ژان پياژه در رشد :
ژان پياژه يكي از صاحب نظران در علم روانشناسي كودك و علوم تربيتي مراحل رشد را به چند مقطع تقسيم كرده است .
1 ) مرحله حسي حركتي : در اين مرحله كودك در آغوش كشيده شدن را بسيار دوست دارد . لمس پوست او به او آرامش مي دهد در اين سن تمام اعصاب حسي كودكان در منطقه خاصي از بدن به كار مي افتد كه اطراف دهان است بيشترين لذت را از مكيدن شير حس مي كنند . و هنگام چهاردست و پا راه رفتن مي بينيم كه همه چيز را به دهان مي برند . اين مرحله را (دهاني = oral ) مي گويند كه از سن بدو تولد تا 2 سالگي است .
2 ) مرحله پيش عملياتي : در اين مرحله بيشتر كودك لغتهايي را كه تا كنون فقط مي شنيده كم كم به كار مي برد در اين سن والدين بايد توجه داشته باشند نسبت به آداب دستشويي به او فشار نياورند زيرا كودك در مرحله اي است كه مدفوع خود را نه به شكلي كه مي پنداريم بلكه نشانه اي از خلق و يا بوجود آوردن چيزي كه فقط خود او در آن دخيل بوده حس مي كند و به همين جهت شايد در اين سن مشاهده شده باشد كه كودك در گوشه اي از اتاق و يا جايي كه پنهان باشد اجابت مزاج كرده و در حال بازي با آن است . والدين بايد خونسردي خود را حفظ كنند و اين مرحله را جزو يكي از مراحل رشد او محسوب كنند و با آرامش بيشتري بااين قضيه برخورد كنند اين مرحله را مرحله « مقعدي =Anal » هم مي گويند كه از حدود سني3 - 5/1 سالگي است . فشارهاي زياد و يا روابط نا مناسب والدين با يكديگر در اين سن باعث بوجود آمدن شب ادراري است كه ناشي از اضطرابهاي دروني كودك مي باشد . بايد در اين سن كنترل مدفوع و ادرار را با آرامش به آنها آموخت .
قصه گويي در اين سن از اهميت خاصي بر خوردار است انتقال فرهنگ ـ رفتارها و . . . از اين طريق ممكن خواهد بود نياز به تربيت صحيح در اين سن حس مي شود خصوصا در اواخر اين مرحله .
3) مرحله عمليات عيني :كودك در اين سن قانونمندتر شده و بوسيله راهنمائيها و تربيت صحيح مي توان به درك نظم و ترتيب او كمك كرد . تفكر او ملموس تر شده و تجربيات عيني را به راحتي قبول مي كند .
مفهوم خوب و بد – زشت و زيبا براي او قابل درك مي شود . در اين مرحله به بررسي خود مي پردازد و به درك تفاوت خود و جنس ديگر مي رسد در صورت بروز هر گونه سوالي از طرف او بايد بدون ترساندن او يا بدبين كردن او نسبت به اين قصه كنترلش كرد . اين مرحله را ( ذكري = sexual ) مي نامند.كه از حدود سني 6-3 سالگي است . در اين سن در حمام رفتن مشكل پيدا مي كند . لباس پوشيدن مشكل پيدا مي كند بازي كردن مشكل پيدا مي كند و ...
4) مرحله عمليات صوري :تصورات انتزاعي در او شروع به شكل گرفتن مي كند . پنهان كاريها در اين سن شروع مي شود .
تشكيل گروه همسالان در اين مرحله بيشتر ديده مي شود كه پيامد آن سوالاتي خواهد بود كه در خانواده والدين پاسخگوي آن نيستند و كودك از كودكان هم گروه خود جواب مي خواهد و در نتيجه پاسخهاي ناقص يا اشتباه دوستان باعث گمراهي او خواهد شد . اين مرحله از سن 6 سال به بالا تا بلوغ است .
7) حمام كردن كودكان بايد به چه صورت باشد ؟ كودك را تا چه سني و چگونه از لحاظ حمام رفتن مي توان كنترل كرد ؟
اگر خواهر و برادر با هم هستند يعني از دو جنس مخالف از حدود چهارسالگي كه كودك نسبت به اين مسائل متفاوت فكر مي كند بايد ولو اينكه پدر و مادر مطمئن باشند كه دو كودك فقط با هم بازي مي كنند بهتر است با يكديگر حمام نروند . اما اگر از يك جنس باشند و اختلاف سني زيادي نداشته باشند ( بيشتر از 6-5 سال ) بلامانع است .
8) حمام رفتن كودك با پدر و مادر بايد به چه صورت باشد؟
كودك چهارساله نمي تواند خود را به خوبي بشويد پس بنابر اين بهتر است پدر يا مادر حتما يك نيم پوششي در هنگام حمام كردن او به تن داشته باشند اما بعد از اين سن بايد هر كودك با هم جنس خود حمام برود . دختر با مادر و پسر با پدر اما اگر تاكنون اين كار را انجام نداده ايد هيچگاه به طور ناگهاني عمل نكنيد در مجموع هيچ تغييري را براي كودك ناگهان انجام ندهيد و هيچوقت در هيچ مسئله اي مستقيم عمل نكنيد هميشه فكر شده و اينكه چه طور مي توانيد به هدف خود برسيد كه كودك متوجه نشود عمل كنيد .
مثلا براي اينكه كودك ترغيب شود به اين مسئله يعني ( حمام كردن با جنس موافق خود ) بايد او را تشويق كرد كه تو بزرگ شدي هميشه مردها با هم به حمام مي روند و يا هر تشويق ديگري كه زمينه ساز باشد براي كودك ناگهان كندن كودك و مخصوصا هنگام بلوغ تغييرات ناگهاني باعث مي شود كه كودك متوجه شود اين تغييرات به خاطر اوست و تغييراتي كه به وجود آمده و بنابر اين جلب توجه بيشتر خواهد شد .
در اين سنين ( 6-3 سالگي ) گاهي اتفاق خواهد افتاد كه شما شاهد برهنه شدن كودك و دستكاري كودك خواهيد بود . اولين چيزي كه معمولا در اين مواقع ما مي گوئيم اين است كه ( دست نزن - كثيف مي شوي - مريض مي شوي و ... ) اما همراهي كردن كودك در اين تمركز بدني مي تواند جلوي آسيبهاي زياد را بگيرد مثلا مي توان گفت ( چي شده جايي از بدنت آسيب ديده يا اينكه لباست اذيتت مي كند يا بدنت مي خاره و يا ... )
9) پوشش كودكان در سنين 6-3 سالگي :
در اين سن پوش كودكان در رشد جنسي آنها بسيار مهم است لباسهايي كه الياف مصنوعي دارند – لباسهاي استرچ يا هر لباسي كه كودك آنرا به تن حس كند تمايل كودك را به دست زدن به بدن خود ازدياد مي بخشد يا حتي لباسهايي كه باعث عرق سوز شدن كودك مي شود باعث التهاب پوستي شده و خارش ايجاد مي كند و اگر ما به اين نكته توجه نكنيم كودك دچار بيماري پوستي شده و دائما در حال لمس بدن خود خواهد بود .
و معمولا عكس العملي كه والدين در اين مواقع انجام مي دهند اين است كه ( چرا با خودت ور مي روي يا دستت را از لباست در بياور ) كودك در اين سنين نبايد لباس را به تن خود حس كند بلكه بايد آنرا جزئي از تن خود بداند ( كمرتنگ ، كش تنگ و ... ) باعث مي شود كه باز كودك دستش را به طرف بدن خود ببرد اما اگر اين كار انجام شود چه مقصر لباس بود چه نبود بيائيم و كودك را سرزنش نكنيم بلكه بايد اولين هشداري كه به او داده مي شود در مورد بيماريها باشد .
گفتن اينكه اين قسمت از بدن با بقيه قسمتها فرق مي كند – بيشتر بايد مواظب آن باشي – نبايد به اين قسمت از بدن خود دست بزني كاملا اشتباه است .
كودك بايد بداند هر قسمتي از بدن كه پوشيده است بايد محافظت شود اين قسمت ممكن است پشت كمر او يا دست او باشد . تاكيد بر روي دستگاه جنسي ، خود به خود او را متوجه خود و تن خود مي كند كه ما با آن مخالفيم .
( اصول كار : توجه كودك را به چيز ديگري معطوف كنيد )
در غير اين صورت توجه كودك كم كم از بدن خود به بدن اطرافيان هم جلب مي شود و در اين زمان است كه متاسفانه والدين معمولا از بد آموزي در محيط خصوصا مهد كودك شكايت مي كنند . كه ما مي دانيم غلط است .
اگر كودكي در اطراف خود كودكان هم سال نداشته باشد ابتدا به تفاوت بين پدر و مادر توجه مي كند و در مواقعي كه مي داند امكان آن هست كه بدن برهنه آنها را ببيند به هر طريقي خود را در محيط جا مي زند مثلا مي گويد ( من چشمم را مي بندم تو لباست را عوض كن يا اينكه سعي مي كند با شما به حمام بيايد و ... ) در واقع به كشف قسمتهايي از بدن كه تفاوت را نشان مي دهد مي پردازد . در اين زمان مشكل عمده اي كه براي دختران پيش مي آيد اين است كه خود را فاقد يك عضو در بدن مي پندارند و به اين فكر نمي كنند كه شايد شكل ظاهري آن است كه با ديگري متفاوت است .
اگر كودك شما توجه اين تفاوت نيست بايد او را در موقعيتي قرار داد كه نوزادي را كه از جنس مخالف اوست ببيند و اين عمل بايد به صورت كاملا اتفاقي انجام گيرد اما هرگز نبايد به او گفت كه تو بيا اين را ببين فقط و فقط بايد او را در موقعيت قرار داد خود به خود كودك توجهش جلب خواهد شد .
اگر سوالات كودكان در اين سن به درستي پاسخ داده شود كنجكاوي آنها هم كمتر خواهد شد تا زماني كه دوباره به يك دوره سوالي و سني جديد ديگري برسند اما اگر به سوالات آنها جوابهاي نادرست يا عجيب و غريب داده شود كودك خيلي خوب به نادرستي آن پي خواهد برد زيرا كودكان بسياري از مواقع هنگامي سوالي از ما مي پرسند كه جواب آنرا مي دانند و فقط مي خواهند اطلاعات خود را محك بزنند كه آيا اين جوابي كه من مي دانم درست است يا نه يا اينكه پدر و مادر چقدر نسبت به آنها صداقت به خرج مي دهند آسيب دختران در اين ميان بيشتر است زيرا فرهنگ ما براي دختران به محض درك تفاوت خود و جنس مخالف دچار انزوا و گوشه گيري مي شوند و به تدريج دچار ضعف شخصيتي مي شوند و فكر مي كنند كه دچار نقصي مي باشند . كودكان در اينگونه مواقع اغلب مادر را مقصر مي دانند و به او مي گويند چرا وقتي من از شكمت بيرون آمدم اين عضو را به من ندادي و به همين ترتيب رفتار خشني را نسبت به مادر در پيش مي گيرند و اين تا تا زمان بلوغ ادامه پيدا مي كند و در بعضي از مواقع عقده اي كه در آنها به وجود آمده عميق مي شود و جزو شخصيت آنها باقي مي ماند و در نهايت انساني ضعيف النفس باقي خواهد ماند . اما در برخي موارد با به وجود آمدن بلوغ وقتي دختران شاهد تغييرات جسمي خود مي شوند و اينكه حال آنها چيزي دارند كه پسران فاقد آن هستند (سينه ها ) خيالشان راحت تر شده و التيام پيدا مي كنند .
مادران آگاه براي كودكاني كه اين احساس را پيدا كرده اند جايگزيني مي يابند و از رشد اين عقده جلوگيري مي كنند . با او بازي مي كنند ، در كنار او هستند و به او شور و نشاط مي دهند تا جلوي انزوا و گوشه گيري او را بگيرند .
10) بازيهاي كودكان در سنين حساس (6-3 ) سالگي :
به عنوان هشدار بايد گفت كودكان در سنين 6-3 سالگي بازيهايي را انجام مي دهند كه در سرنوشت آنها موثر است بازيهايي كه كودك در واقع براي لذت بدني طراحي مي كند ( مثل دكتر بازي و ... ) اينها باعث مي شود در كودك حالاتي به وجود بيايد كه شايد در جمع همسالان متوجه آن بايد شد . اما معمولا پدر و مادرها آنرا انكار مي كنند .
كودكي كه رها بازي مي كند ممكن است به دام افرادي بيافتد كه دچار ناراحتي هاي جنسي افراطي هستند اين گونه افراد در واقع بزرگسالاني هستند كه وساطت كودكان را مي كنند ، اين بزرگسالان به خوبي مي دانند خود كودك هم در اين سن زمينه هايي دارد پس به عنوان طعمه خيلي خوب از آنها استفاده مي كنند . والدين نبايد به هيچ عنوان حتي در امن ترين جاها خيالشان از هر بابت راحت باشد بلكه بايد همواره مراقب كودكان بوده و از سكوت طولاني آنها بايد ترسيد .
اين افراد بسيار جاذب كودكان بوده و به راحتي سربازي را با آنها باز مي كنند . اما همه اين اعمال را با نيت و قصد رسيدن به لذت جنسي خود انجام مي دهند ، اين افراد به دنبال قصد تجاوز جنسي نيستند و صرفا فقط شايد بدن كودك را لمس كنند يا مثلا به او مي گويند تو عريان شو من بدنت را ببينم يا من عريان مي شوم تو بدن مرا ببين و كودكي كه در شرايط حساس سني قرار دارد و تشنه اين قبيل قضايا است مطمئنا اين شخص را بسيار دوست خواهد داشت و به راحتي بازيچه او خواهد شد .
اينگونه افراد بعد از بازي با كودكان است كه در واقع به لذت و نيت جنسي خود دست پيدا مي كنند اما براي كودكان مشكلات رواني پيش خواهد آمد زيرا براي بروز ندادن قضيه تهديدهاي وحشتناكي مي شوند . مثلااينكه : ( اگر به كسي بگويي مي كشمت – مادرت را سر مي برم – پدرت را مي سوزانم و...) و با اين كار وحشتي در دل كودك ايجاد مي كنند . يا اينكه هدايايي را به عنوان رشوه و حق السكوت به كودك مي دهند . اين اشخاص ممكن است در پارك – خيابان يا حتي در ديدارهاي خانوادگي حضور داشته باشند مخصوصا در جايي كه نوجوان هست كه اين دوران خود داراي بحرانهاي جنسي زيادي است بايد مراقب بود .
اما زماني هم هست كه كودكان سر راه بزرگسالان بيمار قرار نمي گيرند اما خودشان وسيله اي براي اين كار پيدا مي كنند مثلا وسايل دكتر بازي .
اما هنگامي كه كودك در حين انجام اين بازي هايا در رابطه با اين افراد ديديد نگران نشويد .فقط روابط خود را با اين افراد و با خانواده هايي كه اين افراد در آنها هستند كم كنيد يا به كلي قطع كنيد . اما اگر به فكر قطع رابطه بوديد حتما جايگزيني براي كودك داشته باشيد مثلا اگر اينجا نمي رويم در عوض جاي ديگري خواهيم رفت .
«دوران كودكان ما دوران پس گردني نيست دوراني است كه اگر ما با هوشمان نتوانيم جوابگوي آنها باشيم ازپس آنها بر نخواهيم آمد »
اگر ما بر خودمان مسلط باشيم حتي اگر كودكان را عريان ببينيم يا در حال تقليد يك سري روابط جنسي بايد حضور خودمان را به آرامي اعلام كنيم حتما اگر در اتاق بسته باشد در بزنيم يا سرفه كنيم يا خود را مشغول به يك طرف ديگر اتاق بكنيم چون بچه ها مي دانند اين كار مخفي است در خفا انجام مي دهند .
در خانواده هايي كه آرامش كم است يا عدم حضور به موقع پدر ومادر حس مي شود يا اينكه كودكان از لحاظ عاطفي كاملا سيراب نمي شوند زمينه هايي براي كودكي فراهم مي شود كه آمادگي براي توجه به اين مسايل را دارد و به عنوان ايتام يا درمان خود پناهي به عنوان خود ارضايي مي يابد . آزردگي عاطفي بزرگترين علت پناه بردن كودكان به خود ارضايي است اما حس جنسي كودكان به دليل اين كه هورمونهاي جنسي آنها كامل نشده كاملا با حس جنسي يك بزرگسال متفاوت است اما در نهايت نوعي نشاط در عضو جنسي خود حس مي كنند و بعد از كشف اين نوع نشاط از آن به عنوان نوعي حربه استفاده مي كند . زيرا نارضايتي و وحشت والدين را مي بيند به همين دليل والدين نبايد حساسيت نشان دهند .
اگر مطمئن هستيد كه كودك اذيت نشده – نترسيده يا از چيزي فرار نمي كند مطمئن باشيد پس از طي دوره سني اين حالت در او فروكش مي كند . اما حساسيتهاي زياد و مقايسه كودك با ديگران و يا بغل كردن ناگهاني كودك يا آسيب رساندن به كودك از لحاظ جنسي باعث مي شود كه كودك در جايي خود را تخليه كند كه مي داند پدر و مادر با او كاري نخواهند داشت مثلا در ميهماني .
در اينجا هم جلب توجه كودك به چيزي غير از آن بسيار مهم است مثلا به اسباب بازي – يك بازي كه دوست دارد – خمير بازي و ... .
اما اگر حس كرديد كودك ممكن است اطلاعات غلطي به غير از منبع شما گرفته باشد سعي كنيد چيزي را كه صلاح مي دانيد با زمينه سازي به او بفهمانيد و بگوئيد .
11) بلوغ زودرس چيست ؟ و علل آن كدامند ؟
بلوغ زودرس بيشتر در شهرهاي بزرگ اتفاق مي افتد و زمينه سازي آن تا حدي اطلاعات درون خانه اي است كه فراتر از اطلاعات عمومي رفته و آن به دليل استفاده از وسايل ارتباط جمعي است بدون توجه به حضور كودكان در كودكان چيزي به نام هويت جنسي وجود دارد و از بدو تولد تا پايان بلوغ در تجسس و تكاپو براي يافتن هويت جنسي خود هستند . كودكان در قالب مرد و زن فرو رفته و رفتارهاي وابسته به جنس را از لحاظ روحي و جسمي پيدا مي كنند . زماني كه هر عاملي باعث اغتشاش در اين تجسس و رويش ستور براي كودك به نوعي نابهنجاري به وجود مي آورد . اين نابهنجاري ها ممكن است در بلوغ زودرس موثر باشد . كودكاني كه محيط خانوادگي سردي دارند و با پدر و مادر ارتباط عاطفي خوبي ندارند توجهشان بيشتر به زنها و مردها و كلا چيزهايي كه از طريق تصاوير به آنها مي رسد جلب مي شود . ديدن برنامه مختص بزرگسالان هم مي تواند مخاطره آميز باشد . بلوغ زودرس چندين علامت دارد كه اگر در سنين پائين 8 سال و به ناگهان در بدن پيدا شود مي تواند تهديد آميز باشد . مخصوصا دختراني كه زودتر به اين سن مي رسند بيشتر مورد استفاده هاي جنسي قرار مي گيرند . در شروع بلوغ فعال شدن قسمت هيپوفيز كه آن هم تحت تاثير هيپوتالاموس است پيام و كليد بلوغ را مي زند . گيرنده هاي اين پيامها در هر قسمت از بدن كه هستند پيام را دريافت مي كنند و شروع به كار مي كنند . رويش مو – بلند شدن قد – رشد سينه ها و ... و تمام اينها در بلوغ زودرس به وجود مي آيد ولي وقتي بروز چندين علامت را باهم ديديم به راحتي بايد مسئله را غير طبيعي محسوب كنيم نبايد بگوييم رشد او زياد است زيرا در اوايل مشاهده مي توان آن را مهار كرد اما با پيشرفت آن اين كار غير ممكن خواهد شد .
* كوتاهي قد در دختراني كه بلوغ زودرس داشته اند به دليل بسته شدن سراپي فيز استخوانها است كه از رشد طولي استخوانها جلوگيري مي كند .
|